وصیت در فقه و حقوق
اما در اصطلاح فقه و حقوق، خود چند قسم شده است. سید روح‌الله خمینی در تحریرالوسیله آورده است: «وصیت یا تملیکیّه است مثل اینکه وصیت می‌کند به چیزی از ترکه‌اش برای زید. و وصیت کردن به مسلط شدن بر حق، ملحق به تملیکیّه می‌شود. و یا عهدیه است مثل اینکه وصیت می‌کند به آنچه که به تجهیزش یا به اجیر گرفتن برای حج یا نماز برایش یا مانند اینها تعلق دارد. و یا فکّیه است که به فکّ ملکی تعلق دارد مانند وصیت کردن به آزاد نمودن.»[۲] پس به طور کلی می‌توان وصیت فقهی را مربوط به احوال شخصیه وصیت کننده و پیگیریِ آن، دانست.
وصیت به معنای سفارش، پند و اندرز نیز به کار رفته است. راغب اصفهانی در مفردات اینطور آورده: «وصیت سفارش کردن بر دیگری همراه با پند و موعظه، جهت فرمان بردن و عمل نمودن است.»[۳]
سابقه تاریخی
قرآن کریم کتاب مقدس مسلمانان بارها از کلمه وصیت در امر استفاده کرده است. مانند: «وَوَصَّینَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَیهِ حُسْنًا: ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند.»[۴]
وصیت قبل از اسلام نیز واقع شده است: حضرت ابراهیم و یعقوب فرزندان خود را وصیت کرده‌اند: «وَوَصَّی بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیعْقُوبُ یا بَنِی إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَی لَکُمُ الدِّینَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ: و ابراهیم و یعقوب فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند: «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را برای شما برگزیده است؛ و شما، جز به تسلیم در برابر فرمان خدا از دنیا نروید.»[۵]
همچنین طبق نقل تورات، در وصیت حضرت داود به سلیمان علیهما السلام این طور آمده: «وقت وفات داود پادشا ه نزدیک می‌شد، پس به پسرش سلیمان اینطور وصیت کرد: چیزی از عمرم باقی نمانده است. تو قوی وشجاع باش و همواره از فرمانهای خداوند، خدایت پیروی کن...»[۶]
در انجیل نیز پولس اینطور وصیت می‌کند: «پولُس رسول ... این نامه را که حیثیت وصیت نامه دارد به همکار و معاون جوان خود تیموتاوس می‌نویسد. پولُس نصیحت می‌کند که هیچگاه با چیزی که دروغ است سازش نکند و با وجود مشکلات، صرف حقیقت را موعظه نماید...»[۷]
و یا از داریوش اول که زرتشتی مذهب بوده، وصیتی به شکل سنگ نوشته ثبت شده: «اهورامزدا این کشور را از لشکر دشمن، از خشکسالی و از دروغ پاس دارد.»[۸]
[منبع سایت wikipedia]
لسان العرب، ج۱۵، ص۳۹۵
2. ترجمه تحریر الوسیله، ص163
3. مفردات الفاظ قرآن، راغب، ج۱، ص۵۲۵
4. سوره عنکبوت، آیه8
5. سوره بقره، آیه 132
6. تورات، اول پادشاهان،2
7. عهد جدید، نامه دوم پولس به تیموتاوس، مقدمه
8. تاریخ مردم ایران پیش از اسلام، زرین کوب، ص۱۶۲؛ دروغ، آیت‌الله صدر، ص66
وصیِت از ریشه «وَصِیَ» است که در لغت به معنای گیاهان به‌هم وصل شده و بافته شده آمده و «أرض واصیة» یعنی زمینی که سراسر پوشیده از گیاه به‌هم متصل. [۱]
*معنای اصطلاحی
«وصیت» در اصطلاح علم اخلاق با پند و موعظه سفارش کردن بر دیگری، جهت فرمان بردن و عمل نمودن است [۲] و در اصطلاح فقه این است که انسان، تملیک و واگذاری عین مال یا منفعت آن را بعد از وفات خودش به شخص دیگر یا عموم مردم سفارش کند؛ به‌طوری‌که تصرف در اموال وی بعد از مرگش برای دیگران مباح باشد. [۳]
«وصیت» عبارت است از برنامه‌های عهد و إیصال(رساندن)، و آن همان چیزی است که به آن وصیت می‌شود؛ و «وصیّ» کسی است که متّصف به تعهّد و إیصال باشد؛ این معنی بر «موصی(وصیت کننده)» که تعهد می‌کند، نیز صدق کرده، و همچنین بر «موصی الیه» نیز صدق می‌کند، که قبول إجراء تعهد نموده و تحقّق رساندن وصیت به دست ایشان است. [۴]
| . | ↑ لسان العرب، ج۱۵، ص۳۹۵. |
| ۲. | ↑ مفردات راغب، ج۱، ص۵۲۵. |
| ۳. | ↑ مجمع البحرین، ج۴، ص۵۱۲. |
| ۴. | ↑ مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش، ج۱۳، ص۱۲۸. |
با عرض سلام و خوشامدگویی
در این مجال سعی خواهیم کرد تعریف و بررسی اجمالی از وصیت و نظام حقوقی حاکم بر آن در قوانین ایران که ملهم از نظام مترقی حقوق اسلام می باشد،خدمات خوانندگان گرانقدر ارائه بنماییم.امید است با نظرات و راهنمایی های روشنگرانه تان روشنایی بخش راه این حقیر باشید.